Devekuşu Üretimi

Devekuşu Yuvaları
Devekuşlarının yuvaları etrafında çukurluklar bulunmamalıdır. Özellikle yuvaların etrafında tümseklerin olması yağışlı havalarda yuvaların su altında kalmasını önler.
Çölde yaşayan devekuşları, yumurtalarını kum tepeciklerinin çeşitli bölgelerine ve kendilerince önemli gördükleri yerlere bırakırlar ve yumurtlamış oldukları yumurtaları devamlı gözlerler. İşte burada devekuşu yetiştiricilerine çok önemli bir görev düşmektedir.
"Onların yumurtlama isteklerine yeterince karşılık vermek ve istekleri doğrultusunda uygun ortamlar sağlamak..."
Bu durumun, daha fazla damızlık yumurta alınabilmesi bakımından önemi büyüktür. Yuvada birden fazla yumurta olacağından yuvaların altı düz olmalıdır. Çünkü yumurtalar üst üste yumurtladığından çatlama olasılığı yüksektir. Yuvalar ayrıca sakin, sessiz bir ortamda bulunmalıdır.


Dişiler
Dişiler erkeğine nazaran daha küçük, rengi ise grimsi-kahverengidir. Evcileştirilmiş bir dişinin eşeysel olgunluğa erişmesi, beslenme koşullarına göre yaklaşık 2.5 hatta 3 yılı bulabilir. Beslenme, olgunlaşma yaşına önemli derecede etkilidir. Genellikle dengeli bir beslenme, dişilerin 18-24 ay gibi bir sürede olgunluğa gelmesini sağlayabilir ancak yumurtaların kabukları düzgün olmayabilir ve dölsüzlük oranı yüksektir.
Burada önemli olan, devekuşlarının üçüncü yaşı içerisinde eşeysel olgunluğa erişmiş olmaları ve bir yumurtlama döneminde en az 70 ve daha sayıda yumurta yumurtlar duruma gelmeleridir. Devekuşu yumurtalarında çok önemli bir husus vardır. " Yumurta içerisindeki zigotun yumurta yumurtlanmadan oluşması..."
Yani yumurtalar zigotlu olarak yumurtlamaktadır.Bundan dolayı da yumurtaları yumurtladıktan hemen sonra soğuk hava depolarına konulmalıdır.


Erkekler
Erkek devekuşlarının kanatları ve kuyruğu beyaz, diğer kısımları siyah renktedir. Genellikle 3 yaşında eşeysel olgunluğa erişirler.Beslenmeyle ilgili olarak iki yaşından itibaren eşeysel olgunluğa erişenlerine rastlamak mümkündür.
Erkek devekuşlarının üretim kapasiteleri kısıtlıdır. Eğer üretici, erkek ve dişiyi aynı anda alacaksa mesele yoktur. Yaşları iki civarında olan yumurtlayan dişiler seçilecek olursa, yanlarına daha yaşlı erkekler satın alınabilir.
Erkek üreme organları farklı özellikler gösterir ve üreme dönemi boyunca bu organlar önemini korur.
Çoğu zaman erkekler çok kibar ve nazik olurlar, dişilere yaklaşarak onlarla adeta dans ederler ve açıkça cinsi isteklerini belli ederler. Fakat çiftleşme zamanlarında çok saldırgan olurlar. İşte o zaman yanlarına uzun bir değnek vasıtasıyla yaklaşmak mümkün olabilir.
Her erkek devekuşunun birden fazla eşi vardır.


Yumurta Verimleri
Normal koşullarda dengeli bir beslenmeyle devekuşları, yılda ortalama 40-70 arasında yumurta yaparlar.
İlk yıl 20den başlayarak daha sonraki yıllarda artan bu verimleri 120ye kadar çıkabilir. Fakat bu her zaman görülen bir durum değildir.
Yumurtaların çoğunu nisan-eylül ayları arasında yumurtlar. Erkek ve dişi bir arada ise yumurtlama bütün yıl boyunca devam edebilir. yavru üretiminde kullanılacak damızlık yumurta miktarı yılda ortalama 50 kadardır. Yumurta ağırlığı ise 1500-1800g. arasında değişir.
Devekuşları normal olarak 12-30 güne kadar iki veya üç günde bir yumurtlarlar, daha sonra iki hafta kadar dinlenirler ve sonra tekrar yumurtlamaya başlarlar.
Çatlak ve şekli bozuk damızlık dışı yumurtalar yemeklik olarak kullanılır. Yumurta verimleri düşük olan bu hayvanların verimlerinin arttırılması yetiştirici için çok önemlidir. Bunun için de bakım, besleme ve çevre koşulları devekuşlarının özüne uygun hale getirilmeli ve yetiştirme olanakları en iyi şekilde sağlanmalıdır. Böylece devekuşlarından beklenen randıman zamanında gerçekleşecek ve işletme her zaman karlı olacaktır.
Sonuçta; yumurta verimini etkileyen faktörlerin yetiştirici tarafından bilinmesi mutlaka gereklidir:


Yumurta verimini etkileyen faktörler
Yumurta verimini etkileyen pek çok etken vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:


Yumurtlama bölgeleri
Bu bölgeler tamamen gürültüsüz sakin ve loş yerler olmalıdır. buralarda hayvanların rahat yumurtlamalarını sağlamak amacıyla bölmeler yapılmalı, bölmelerin üstleri herhangi bir malzeme ile örtülmelidir.
"Önemli Olan Yumurtlama Süresince Hayvanların Rahatsız Edilmemesidir".
Eğer bu bölmeler yapılmazsa, devekuşları arasındaki uyuşmazlıklar nedeni ile yumurta verimleri düşer.


Yumurtlama Dönemleri
Devekuşlarında yumurtlama genel olarak nisan aylarında başlar. Fakat temmuz-eylül ve kasım-aralık ayları arasında olmak üzere yılda iki yumurtlama dönemi vardır. Doğal koşullarda ise bu dönemler ağustos-ekim ve aralık-ocak aylarıdır. İlk yumurtlama döneminde elde edilen döllü yumurta miktarı, ikinci yumurtlama döneminde elde edilen döllü yumurtalardan daha fazladır.
Birçok dişinin ilk yumurtaları dölsüzdür. Eğer dişilerle erkekler yumurtlama dönemi başlamadan üç veya dört hafta önce birbirlerinden ayrılırsa dişiler yumurtlamaya başladıkları zaman ilk yumurtaları döllü olur. erkekler arasındaki uyuşmazlıklar da yumurtaların dölsüz olmasına neden olur.
Döllü yumurta elde etmede bilinmesi gereken en önemli hususlardan biri de;
"Genç Dişilerle Anlaşabilen Yaşlı Erkekler İle Genç Dişilerle Anlaşamayan Dişilerin Birarada Olmamasıdır."


Yumurta Toplama
Devekuşu üretim çiftliklerinde yumurtalar toplanırken kırılmamasına ve özellikle toplama esnasında gürültü yapılmamasına ve stres yaratılmamasına dikkat edilmelidir. Yavaş yavaş, sessiz ve sakin hareket edilmeli, ani hareket ederek veya fazla ses çıkararak, devekuşları rahatsız edilmemelidir.Aksi taktirde yumurta verimlerin de düşmeler görülür.


Beslenmeleri
Devekuşlarında beslenmenin yumurta verimi ve döllülüğe etkisi büyüktür. Düzenli bir beslenme çok önemlidir.Halihazır verilen yemin dönemi boyunca değişikliğe uğramaması gerekir. Örneğin yumurtlama dönemi boyunca verilmesi gereken yem, dönemin yanı sıra başka bir çeşit yem verilerek değiştirilmemelidir. Eğer böyle bir uygulama yapılırsa devekuşunun üretiminden çıkmasına ve yumurta veriminin tamamen düşmesine neden olur.
Ayrıca yumurtlayan devekuşlarına ihtiyacından fazla yem vermemelidir, Yağlanma nedeniyle yumurta verimi düşer.


Çiftleşmeleri
Genellikle erkeklerin üreme mevsimleri dışında dişilerle birlikte bir arada bulundurmamaları, hemen hemen bütün literatürlerde bildirilmiştir. Erkekler, çiftleşme mevsimleri dışında kesinlikle dişilerden ayrılmalıdır. Dişi ve erkekler birbirlerini bile görmemelidir. Eğer böyle bir uygulama yapılırsa; çiftleşme sezonu başladığında her iki cinsiyette de, çiftleşme kondisyonunun yüksek olduğu görülür.
Sezon boyunca erkeklerin devamlı olarak dişilerden ayrılmaması da onlara zarar verebilir. Ayrı tutulmaları her yönden yararlıdır, üretim açısından önemli bir faktördür ve yetiştiricinin bu hususu unutmaması gerekir.
Ayrıca, erken yumurtlama döneminde irili ufaklı damızlık olmayan yumurtaların olması; temmuz ağustos aylarındaki esas yumurtlama dönemini etkiler ve üretimde azalmalar meydana getirir.


Stres ve Korku Etkisi
Devekuşlarında ani korkular ve herhangi bir nedenle stresli olmaları her dönemde önemlidir. Yem yemelerine, yumurta verimlerine v.s. etki eder.
Çiftleşecek devekuşları yumurtlamadan en az bir ay önce üretim padokslarına alınmalıdır. Padokslara alınan devekuşları hareketsiz ve sessiz duruyorlarsa ve oturuyorlarsa hayvanlar stresli demektir. Streslerini atabilmek için suya gereksinim duyarlar ve onun için padoksların içinde yer yer derin olmayan su dolu havuzların bulunması gereklidir. Aksi halde diğer devekuşlarıyla aralarında kavgalar çıkabilir, istenmeyen bir durumdur ve yumurta verimde azalmalara neden olur.


İklim İstekleri
İklim değişiklikleri, üretimin belli dönemlerinde devekuşlarının hastalanmasına sebep olabilir.
İkinci yumurtlama dönemi olan aralık-ocak aylarındaki çiftleşme zamanlarında sık görülen soğuk ve yağmurlu havaların tesiri ile, çoğu zaman devekuşları yumurtlamazlar.Onun için bu dönemde kapalı olarak uygun sıcaklıkta ( 18-20 c ) bir ortam sağlanarak çiftleşmeleri gerçekleştirilmeli ve üretim devam ettirilmelidir.Aksi halde yıllık elde edilmesi gereken miktara ulaşılmaz. İşletme açısından istenmeyen bir bir durumdur ve böylece planlanan üretim de sağlanmamış olur.


İşçi Kontrolleri
Devekuşlarının sevk ve idaresinde tecrübeli ve bu konuda bilgili işçilere gereksinim vardır. Aksi halde onların bakımıyla ilgilenen işçilerin sert tutum ve davranış içerisine girmeleriyle devekuşlarının, yönetilmelerini beğenmemeleri halinde yumurta verimleri olumsuz yönde etkilenerek azalır.


Yumurtaların Muhafazası
Yumurtaların depolarda muhafaza süresi türler arasında farklılık gösterirse de bu süre 7-14 gün arasında değişir.
Sağlıklı bir şekilde damızlık yumurtaları muhafaza edebilmek için, öncelikle aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:


Yumurta Toplama
Yumurtalar mümkün olduğu kadar sık toplanmalıdır.Özellikle gün ışığı süresi uzunsa, hava sıcaklığı yüksekse ve bir de devekuşu bu yumurtanın üzerine oturmuşsa; yumurtanın iç sıcaklığı artacağından, embriyo hücrelerinin parçalanma olasılığı artar.Hatta embriyo ölebilir ve yumurta da damızlık özelliğini kaybeder.Bunun yanı sıra damızlık yumurtaların soğuk ve nemli ortamlarda bulunması, mikrobiyel enfeksiyonların yükselmesine neden olur ve böylece yumurtalarda bozulmalar görülebilir.


Yumurta Temizliği
Yumurtaların temizliği için sadece bir kab içerisine konan 40 c sıcak su kullanılmalıdır. Bu suyun içerisine suyla seyreltilmiş " clorin" yada "iodin" ilave edilmeli ve böylece yumurtalar aynı zamanda dezenfekte edilmelidir. Dezenfekte işlemi 2-3 dakika da bitirilmelidir. Ayrıca dezenfekte işlemi %1 lik " vircon" solüsyonu ile sprey şeklinde de uygulanabilir.Burada dikkat edilmesi gereken en önemli husus, yumurtaların temizliğinde kesinlikle soğuk su kullanılmamasıdır.Çünkü yumurta iç sıcaklığı, yumurta temizlenecek suyun sıcaklığından fazla olduğu için yumurta çatlayabilir ve böylece mikrop bulaşabilir.


Yumurta Depolanması
Yumurtaların depo edileceği odanın sıcaklığı 13-18 c, nemlilik oranı %22-25 arasında olmalıdır.
Yumurtalar genellikle yatık olarak depolanmalıdır.
Bazı araştırmacılar yumurtaların depolama süresince çevrilmesi gerektiğini bildirmişlerse de bazıları, depolama süresi 14 günü aşarsa yumurtaların çevrilmesinin zorunlu olduğunu vurgulamışlardır.
Devekuşlarının yumurtlamaya başlamasından itibaren yumurtaların muhafazasında dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır.

Yumurtalar mümkün olduğunca bekletilmeden ve sarsmadan en kısa sürede toplanmalıdır.

Yumurtalar tekerlekli el arabalarıyla kesinlikle taşınmamalıdır. çünkü bir birlerine çarpıp kırılabilirler. en iyi taşıma şekli, yumurta toplanan araçların tavanına asılmış olan köpük lastik karışımı kasalarla taşınmalıdır. Eğer yumurtalar taşınırken kırılmalar olursa kırılan yumurtalar derhal ayrılmalıdır.

Yumurtalar depolama koşullarında en fazla 14 gün, kuru ortamda ise ortalama 7 gün süreyle depolanmalıdır. depolama yeri, nem seviyesi düşük ( %22-25 ), 13-18 c sıcaklıkta bir yer olmalı ve yumurtalar genellikle deponun kenar kısımlarına yerleştirilmelidir.

Depolama süresince yumurtaların yüzeyinde değişim olmamasına dikkat edilmeli ve bu durum devamlı gözlenmelidir.

Kirli yumurtalar özellikle temiz kuru bir bezle temizlenmeli, zorunlu kalınırsa ılık su ile yıkanıp hemen kurulanmalıdır.

Yumurtaların muhafaza edildiği depolarda hijyenik koşullara önem verilmeli ve bu hijyenik ortamın devamlılığı sağlanmalıdır.


Seleksiyonun Önemi
Devekuşu yetiştiriciliğinde, seçerek ve saf yetiştirmenin önemi, yetiştiricilerce henüz istenilen seviyede anlaşılmamıştır.
Yetiştiricilerce önemli olan, kesim için ekonomik olabilecek devekuşu üretmek ve onları en iyi fiyatlarla satabilmektir.Fakat ekonomik bir devekuşu üretmenin ve iyi bir fiyatla satabilmenin temelinde gerek tüy, gerek deri ve gerekse et kalitesinin önemi yatmaktadır. bu da üretimde yapılması gereken seleksiyonun gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır.
Döllülükte olduğu gibi, vücut özellikleriyle birlikte kaliteli tüylere sahip devekuşları seçilmeli ve seçilen hayvanlar gelecek kuşak için damızlık olarak kullanılmalıdır.
Devekuşu üretirken hayvanın vücuduna çok fazla dikkat etmeden mükemmel tüylere sahip olan devekuşları yetiştirmeyi hedef almalıyız. Çünkü iyi tüylü hayvanların deri ve et kaliteleri de iyi olmaktadır.Fakat bu durum, iyi bir bakım ve beslenmeyle yakından ilgilidir. Ne kadar iyi bir çevre sağlanır, ne kadar sağlıklı ve beslenme gereksinimlerini içeren dengeli bir rasyonla beslenirlerse, o kadar iyi kalitede tüylere ve dolayısıyla iyi kalitede bir deriye sahip olurlar.


Sevk ve İdaresi
Bir üretim dönemindeki devekuşu sayısı, diğer bir üretim dönemindeki devekuşu sayısından farklı olabilir. Çünkü bu değişim, devekuşunun yetiştirildiği yerin durumu, su miktarı, otlama ortamı, parasal kaynaklar v.s. gibi nedenlerle yakından ilgilidir.
Yarı açık-yarı kapalı yetiştiricilikte, gurup yetiştirme ile birlikte saf üretim yapılmasının daha iyi sonuçlar verdiği görülmüştür.Bu tip yetiştiricilikte örneğin 10 erkeğe 20 dişi verilmesi şeklinde bir yönetim planlaması yapılması daha doğru olmaktadır.
Bunun yanı sıra eğer hayvanların gezindikleri padokslar geniş ve rahat ise çiftlikte dişi kadar erkek bulundurulmasında yarar vardır.
Aksi halde dişilerle karşılaşabilmek için erkeklerin devriye gezmeleri gerekecek ve bunun için de geniş arazilere gereksinim duyulacaktır.Bu bakımdan devekuşu yetiştiriciliğinde arazi genişliği erkek-dişi yetiştirme oranını etkiler ve yetiştirilmesi gereken miktarı belirler.
Kapalı yetiştiricilikte ise bir erkeğe iki dişi hesabı yapılır.Fakat yine de eldeki dişi sayısı kadar erkek bulundurulmasında yarar vardır. Çiftleşme döneminin yarısında erkekler gerekli görülürse değiştirilebilir